[ Pobierz całość w formacie PDF ]
generacji nie były przeciwne socjalizmowi obecnemu w marksizmie, lecz elementom liberalnym jakie
są w nim zawarte, jego internacjonalizmowi i demokracji. Gdy zaś stopniowo okazywało się, e to
właśnie te elementy stanowią przeszkodę w realizacji socjalizmu, socjaliści z lewego skrzydła zaczęli
coraz bardziej zbli ać się do socjalistów z prawicy. Była to unia antykapitalistycznych sił prawicy i
lewicy, fuzja socjalizmu radykalnego i konserwatywnego, która wymiotła z Niemiec wszystko, co
liberalne. Związek pomiędzy socjalizmem i nacjonalizmem w Niemczech miał od początku ścisły
charakter. Jest rzeczÄ… znamiennÄ…, e najwa niejsi przodkowie narodowego socjalizmu: Fichte,
Rodbertus i Lassalle, sÄ… zarazem uznanymi ojcami socjalizmu. Podczas, gdy teoretyczny socjalizm z
swej marksistowskiej formie odgrywał rolę przewodnią w niemieckim ruchu robotniczym, elementy
autorytarne i nacjonalistyczne zeszły na jakiś czas na dalszy plan. Lecz nie na długo.
częściowo. W 1892 r. jeden z liderów partii socjaldemokratycznej August Bebel mógł powiedzieć
Bismarckowi, e Cesarski Kanclerz mo e być pewien, e niemiecka socjaldemokracja jest
rodzajem przygotowawczej szkoły dla militaryzmu!> Począwszy od roku 1914 z szeregów
marksistowskiego socjalizmu jeden po drugim zaczęli wyrastać nauczyciele, którzy poprowadzili nie
konserwatystów i reakcjonistów, ale cię ko pracujących robotników i idealistyczną młodzie do
narodowosocjalistycznej owczarni. Wtedy dopiero fala narodowego socjalizmu osiągnęła największe
znaczenie i gwałtownie przerodziła się w doktrynę hitlerowską. Histeria wojenna 1914 roku, która
właśnie z powodu klęski Niemiec nigdy nie została w pełni uleczona, stanowi początek współczesnego
procesu, który wytworzył narodowy socjalizm. To właśnie w du ej mierze dzięki pomocy starych
socjalistów rozwinął się on w tym okresie. Pierwszym mo e, a pod pewnymi względami najbardziej
charakterystycznym przykładem tego procesu są prace nie yjącego profesora Wernera Sombarta,
którego gÅ‚oÅ›ne dzieÅ‚o Händler und Helden (Kupcy i bohaterowie) ukazaÅ‚o siÄ™ w 1915 r. Sombart
zaczynał jako marksista i a do roku 1909 mógł z dumą twierdzić, e większą część swojego ycia
poświęcił walce o idee Karola Marksa. Zdziałał on więcej ni ktokolwiek inny dla dzieła
rozpowszechnienia w Niemczech idei socjalistycznych i antykapitalistycznego resentymentu
rozmaitych odcieni. Jeśli myśl niemiecka została spenetrowana przez elementy marksowskie w
stopniu nieznanym w innych krajach a do wybuchu rewolucji rosyjskiej, to stało się to w du ej mierze
dzięki Sombartowi. Był on w swoim czasie uznawany za wybitnego przedstawiciela prześladowanej
inteligencji socjalistycznej, nie mogącego, ze względu na swoje radykalne przekonania, uzyskać
posady na uniwersytecie. Nawet po ostatniej wojnie wpływ jego prac historycznych, które zachowały
marksistowski charakter po zerwaniu przeze z marksizmem w polityce, był znaczny zarówno w
Niemczech jak i poza nimi i jest szczególnie widoczny w wielu pracach angielskich i amerykaskich
zwolenników planowania. W swojej ksią ce z czasów wojny, ten stary socjalista witał Wojnę
Niemiecką jako nieuchronny konflikt pomiędzy handlową cywilizacją Anglii i bohaterską kulturą
Niemiec. Jego pogarda dla kramarskich poglądów Anglików, pozbawionych wszelkich
instynktów wojennych, jest bezgraniczna. Nic nie jest bardziej godne wzgardy w jego oczach od
powszechnego dą enia do szczęścia jednostki. Maksyma, którą charakteryzuje on jako przewodnią dla
angielskiej moralności: yj po prostu tak, aby było to dobre dla ciebie, i ebyś mógł przedłu yć
swoje dni na tej ziemi, jest dla niego najbardziej haniebnÄ… maksymÄ… jaka kiedykolwiek
powstała w kramarskim umyśle. Niemiecka idea pastwa w ujęciu Fichtego,
Lassalle'a i Rodbertusa mówi, e pastwo nie jest zostało ani stworzone, ani uformowane przez
jednostki, nie jest ono zespołem jednostek, nie jest te jego celem słu enie interesom jednostek.
Stanowi ono Volksgemeinschaft, w której jednostki nie mają adnych uprawnie, a tylko obowiązki. -
ądania jednostek zawsze są skutkiem handlowego ducha. Ideały roku 1789 wolność,
równość, braterstwo są typowymi ideałami handlowymi, które nie mają innego celu poza
zapewnieniem pewnych korzyści jednostkom. Przed rokiem 1914 wszystkie prawdziwie niemieckie
ideały bohaterskiego ycia znajdowały się w śmiertelnym niebezpieczestwie w obliczu stałego postępu
angielskich ideałów handlowych, angielskiego komfortu i angielskiego sportu. Anglicy nie tylko sami
ulegli całkowitemu zepsuciu, ka dy związkowiec pogrą ył się w bagnie komfortu, ale
zaczęli zara ać te wszystkie pozostałe narody. Dopiero wojna pomogła Niemcom przypomnieć sobie,
e są prawdziwym narodem wojowników, narodem w którym wszelka aktywność, a w szczególności
wszelka aktywność gospodarcza, była podporządkowana celom wojennym. Sombart wiedział, e inne
narody pogardzały Niemcami, poniewa traktowali wojnę jako rzecz świętą - ale szczycił się tym.
Uznanie wojny za nieludzką i bezsensowną jest wytworem poglądów handlowych. Istnieje ycie wy
szego rodzaju ni ycie jednostki ycie narodu i ycie pastwa, celem zaś jednostki jest poświęcanie się dla
tego wy szego rodzaju ycia. Dla Sombarta wojna jest spełnieniem heroicznej koncepcji ycia, a wojna
przeciwko Anglii jest wojną przeciwko przeciwstawnym ideałom, handlowym ideałom wolności
indywidualnej i angielskiego komfortu, który w jego oczach w sposób najbardziej odra ający przejawia
się w maszynkach do golenia znalezionych w okopach. Wprawdzie gwałtowny wybuch Sombarta był
przesadny nawet w oczach większości Niemców, niemniej jednak inny niemiecki profesor doszedł do
zasadniczo tych samych idei, w sposób bardziej umiarkowany i uczony, ale z tego powodu nawet
bardziej skuteczny. Profesor Johann Plange był równie wielkim autorytetem, gdy idzie o Marksa, co
Sombart. Jego ksią ka Marx und Hegel zapoczątkowała współczesny renesans Hegla wśród badaczy
marksizmu i nie mo e być wątpliwości, co do autentycznie socjalistycznej natury przekona, które były
dla punktem wyjścia. Wśród wielu jego publikacji z okresu wojny najwa niejszą jest mała, ale w tym
czasie szeroko dyskutowana ksiÄ… ka o znaczÄ…cym tytule: 1789 i 1914. Symboliczne lata w dziejach
rozumu politycznego. Jest ona poświęcona konfliktowi pomiędzy ideami roku 1789
ideałem wolności, a ideami roku 1914 ideałem organizacji. Organizacja stanowi dla niego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]