[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Każdy, kto przychodził do Jana Bosco, aby poznać sekret jego sztuki wycho-
wania, i prosił o praktyczne wskazówki co do skutecznej pracy z młodzieżą, otrzy-
mywał zawsze tę samą odpowiedz: Kochaj ich . Okazywana miłość to dusza,
forma i metoda całego jego systemu. Ksiądz Bosco nazywał ją oddaniem, co ozna-
cza sympatię, serdeczność, wyjście naprzeciw, zażyłość, zaufanie, wiarę, przyjazń,
pełną szacunku i miłości obecność, zrównoważone oraz czyste uczucie77.
W liście napisanym przez księdza Bosco w 1884 roku do Salezjanów w Tury-
nie, który nazywany jest testamentem wychowawczym (poemat o miłości wycho-
wawczej), można wyróżnić następujące kwestie:
1. Serdeczność, okazywanie uczuć rodzi zaufanie, dzięki któremu młodzież się
otwiera.
2. Przełożeni powinni dbać o to, aby młodzież nauczyła się kochać to, co przy-
chodzi z trudnością, np. dyscyplinę, naukę i samoumartwienie. Miłość po-
zwala znosić trudy, kłopoty, niewdzięczność, przeszkody, braki i zaniedbania
młodzieży78.
Ksiądz Bosco uważa, że nie wystarczy, aby wychowawcy wypełniali tylko swe
obowiązki i zadania względem wychowanków. To właśnie miłość nadaje szczegól-
nego znaczenia i umożliwia nawiązanie prawdziwego wychowawczego stosunku.
Miłość jest tym elementem, który wychowuje i stanowi jeden z trzech składników
systemu prewencyjnego (miłość, religia, rozum). Młodym wychowawcom Bosco
76
L. Cian, Wychowanie w duchu ks. Bosco, Warszawa 2001, s. 179.
77
Tamże, s. 281.
78
Tamże, s. 187 188.
2. Pedagogia wyjścia do młodzieży św. Jan Bosko 45
radzi: Doceniaj zawsze wszystkich i nikogo nie zniechęcaj 79. Zachęca wycho-
wawców do poznawania uczniów, do spędzania z nimi czasu, a także do obdarza-
nia ich czułością i serdecznością. Uważa, że konieczne jest studiowanie charakteru
młodych ludzi, ponieważ przez poznanie potrzeb drugiego człowieka można go
wychowywać. Przedmiotem nieustannej troski Jana Bosco byli ci, którzy posiadali
największe braki i zaległości, ksiądz zachęcał wychowawców do zajęcia się nimi
w szczególny sposób. Dla niego każdy młody człowiek powinien czuć się kochany,
rozumiany i szanowany.
Miłość jest wymagająca, dlatego wychowanie oparte na miłości nie polega na
spełnianiu zachcianek czy kaprysów.
System prewencyjny zjednuje przyjazń wychowanka, który patrzy na
wychowawcę jak na dobroczyńcę, który go ostrzega i chce zrobić z niego
dobrego człowieka, uwolnić go od przykrości, kar i wstydu80.
Okazywanie uczucia, które jest wyrazem miłości do młodzieży, stanowi
bardzo ważny środek pedagogiczny wspomagający i ułatwiający rozwój. Przeci-
wieństwem takiej postawy wychowawcy jest postawa represyjna, która prowadzi
do strachu, braku zaufania i ogólnego niezadowolenia. Stworzenie młodzieży
właściwego środowiska wychowawczego, o rodzinnej atmosferze, pełnego opty-
mizmu, twórczej i spontanicznej autoekspresji, rozumu i elastyczności, dyscypliny
utrzymywanej w duchu miłości i wiary. Zrodowisko takie jest efektem stosunku
wychowawczego, który pozwala młodzieży czuć, że jest kochana81. Taki stosunek
wychowawczy jest możliwy tylko wtedy, gdy wychowawca nawiązał z wycho-
wankami przyjazny kontakt oraz jest całkowicie zaangażowany w sprawy swoich
podopiecznych. Ksiądz Bosco często mówił swoim chłopcom: Jest mi tu dobrze
z wami, przebywanie z wami to moje życie 82.
W koncepcji wychowawczej Jana Bosco miłość zawsze idzie w parze z rozu-
mem, który w tym kontekście oznacza przede wszystkim zdolność rozumowa-
nia, czyli towarzyszenia i kierowania młodzieży ku pełnemu życiu, do którego
dochodzi się dzięki jasności poglądów i bezustannemu poszukiwaniu prawdy,
wolnemu od sugestii, plagiatów, nacisków emocjonalnych i uczuciowych. Miłość
pedagogiczna jest zatem zasadniczo duchowa i rozumowa83. Rozum jest ważnym
czynnikiem procesu wychowawczego. Wychowanek najpierw musi poznać zasa-
dy, które powinny być jasno sformułowane, a dopiero potem można mu stawiać
racjonalne wymagania. Jan Bosco bardzo umiejętnie łączył wymogi serca z wymo-
gami rozumu i to stanowiło zasadniczy element jego systemu wychowawczego.
79
Memorie Biografiche di Don Bosco, t. X, cyt za: L. Cian, Wychowanie..., dz. cyt., s. 186.
80
P. Braido, Scrittisul sistema preventivo, 1965, cyt. za: L. Cian, Wychowanie..., dz. cyt., s. 393.
81
Memorie Biografiche di Don Bosco, t. XVII, 110, cyt za: L. Cian, Wychowanie..., dz. cyt.
82
Memorie Biografiche di Don Bosco, t. IV, dz. cyt., s. 654.
83
L. Cian, Wychowanie..., dz. cyt., s. 197.
46 Rozdział II. Kształtowanie się oddziaływań pedagogicznych...
Uważał, że serce, wdzięczność i zaufanie to podstawowe warunki do zaistnienia
stosunku wychowawczego między wychowawcą a wychowankiem. Tę zażyłość
między nauczycielem a uczniem nazywał pedagogią zażyłości. Stanowi ona
doskonałe wcielenie psychologii empatycznego zrozumienia, będącej pod-
stawą nowocześnie rozumianej pracy wychowawczej i terapeutycznej84.
W systemie zapobiegawczym jest również miejsce na dyscyplinę, którą rządzi
miłość. Wsparcie w chwili zagrożenia może pozwolić uniknąć wielu przewinień
czy pokus, na które narażona jest młodzież85.
Trójmian rozum, religia, miłość stanowiący fundament systemu prewen-
cyjnego księdza Bosco można odnieść do dzisiejszej pedagogiki ulicy:
1. Ostateczny cel: rozwój młodzieży jako ludzi i chrześcijan86. W centrum uwagi
jest cała i zjednoczona osobowość.
2. Podstawowe kryterium: prewencyjność . Należy rozwijać wartości, postawy,
wybory, by zapobiegać wypaczającym doświadczeniom i prowadzić ku pełni
życia.
3. Rodzinne środowisko wychowawcze jest ze swej natury wychowawcze, jeśli
tylko jest rodzinne, twórcze, spontaniczne, elastyczne, zaangażowane, otwarte
na religię i oparte na okazywanej miłości i swobodnym wyrażaniu siebie.
4. Stosunek wychowawczy: więzi międzyludzkie muszą się opierać na zażyłości,
zaufaniu, sympatii i akceptacji. Taki typ stosunków umożliwia rozwój zarówno
wychowawców, jak i wychowanków.
5. Rozum, religia, miłość podstawowy trójmian pobudzający dojrzałe oso-
bowości do rozwijania zdolności podejmowania decyzji, uczuć i stosunku do
Boga.
6. Animacyjna obecność wychowawcy: jest to styl skłaniający do uczestnictwa
w życiu młodzieży oraz otwierający na religijną wizję życia.
7. Wspólnota wychowawcza: cel wieńczący drogę rozwoju współodpowiedzialno-
ści i uczestnictwa, wytyczonej przez uznawane wartości, które stanowią podsta-
wę programu wychowania87.
System prewencyjny zaproponowany przez Jana Bosco tworzy swoisty klimat
wychowawczy między wychowawcami a wychowankami. Sukces pedagogiczny
ks. Bosco polegał przede wszystkim na tym, że był autentycznie zaangażowany we
wszystkie sprawy swoich podopiecznych. %7łył tym, co głosił, i był do końca wier-
ny miłości, którą wyrażał w słowach, gestach, akceptacji, serdeczności, szacunku,
optymizmie, cierpliwości i przyjazni.
84
L. Cian, Wychowanie..., dz. cyt., s. 199.
85
Tamże, s. 201.
86
Memorie Biografiche di Don Bosco, t. XII, s. 618, cyt za: L. Cian, Wychowanie..., dz. cyt.
87
L. Cian, Wychowanie..., dz. cyt., s. 208 209.
2. Pedagogia wyjścia do młodzieży św. Jan Bosko 47
W 2001 roku minęła 113. rocznica śmierci św. Jana Bosco. Wspomnienie
o nim, sięganie do jego doświadczeń, cennych myśli jest jak najbardziej aktualne
w dzisiejszych czasach.
Współczesna młodzież, podobnie jak ta, która żyła za czasów Bosco, poszu-
kuje autorytetów, wzorów, z którymi może się utożsamić. Istniejące struktury wy-
chowawcze należy tak przekształcać, aby umiejętnie wyjść naprzeciw problemom,
jakie stoją przed młodzieżą czasów milenijnych. Ksiądz Bosco pozostawił po sobie
nie tylko cenne pisma, myśli dotyczące wychowania młodzieży, ale przede wszyst-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]